Zatoka Pucka to unikalny ekosystem, który zachwycał bogactwem biologicznym i stanem zasobów ryb. Ze względu na cechy hydromorfologiczne jest to akwen niezwykle wrażliwy na negatywne oddziaływanie czynników natury antropogenicznej, oraz generowanych przez nie, lokalnych i globalnych zmian środowiskowych. Intensyfikacja tych oddziaływań, związana z rozwojem przemysłu i rolnictwa, oraz ze wzrostem liczby ludności, miała miejsce w latach 60-70 XX wieku. Zaobserwowano wówczas, początkowo powolne, a z czasem przyspieszające pogarszanie się stanu ekologicznego Zatoki. Odziaływania te miały źródło zarówno w bezpośredniej zlewni Zatoki Puckiej (obszar przyległych gmin), jak i w zlewni Zatoki Gdańskiej oraz całego Bałtyku.
Historycznie, do najważniejszych negatywnych oddziaływań, które bezpośrednio, lub pośrednio przyczyniły się do degradacji środowiska Zatoki Puckiej zaliczyć należy:
- zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych z udziałem zanieczyszczonych ścieków przemysłowych,
- osuszenie podmokłych brzegów Zatoki, głównie w rejonie ujścia rzeki Płutnicy (przełom lat 60-tych i 70 tych XX w) i związane z tym odcięcie (np. poprzez budowę przepompowni) tarlisk ryb, co miało szczególnie znaczenie dla szczupaka.
Najłatwiej dostrzegalne negatywne skutki oddziaływania tych czynników to spadek przejrzystości i skażenie sanitarne wód. Rolę głównego „konsumenta” soli odżywczych dopływających do Zatoki przejęły tzw. glony nitkowate, które zalegając na dnie ograniczają rozwój roślin naczyniowych i makroglonów, a następnie, ulegając rozkładowi, powodują okresowe deficyty tlenu w osadach. Takie zmiany miały negatywny wpływ na zasoby pokarmowe ryb. Innym negatywnym skutkiem opisanych oddziaływań był zanik łąk podwodnych będących tarliskami i miejscami wzrostu stadiów młodocianych wielu gatunków ryb, oraz preferowanym biotopem szczupaka. W efekcie wystąpiły niekorzystne zmiany w strukturze gatunkowej ichtiofauny. Zaobserwowano wzrost biomasy ryb ciernikowatych, które konkurują o zasoby pokarmowe z gatunkami cennymi gospodarczo (szczególnie na etapie stadiów młodocianych), oraz żerują na ich wylęgu. W połowach rybackich nastąpiło istotne zmniejszenie biomasy słodkowodnych drapieżników (szczupak, okoń, sandacz, a także planktonożerna sieja).
Pierwsze próby powstrzymania procesów degradacyjnych Zatoki Puckiej to w latach 90- XX wieku budowa kanalizacji na Półwyspie Helskim, budowa oczyszczalni ścieków w Swarzewie i podłączenie do niej gmin powiatu Puckiego z Puckiem i Władysławowem na czele. Drugim krokiem było wyprowadzenie zrzutu oczyszczonych wód pościekowych na otwarte morze w rejonie Władysławowa, a nie jak to było wcześniej do wód Zatoki Puckiej wewnętrznej. Kolejnym elementem była modernizacja i rozbudowa GOŚ Dębogórze, poprzez którą spływają do Zatoki oczyszczone ścieki z dużej części aglomeracji Trójmiasta i gmin przyległych. Mimo iż podjęte działania naprawcze doprowadziły do poprawy stanu sanitarnego wód Zatoki, oraz skutkują powolną odbudową roślinności przydennej, stan środowiska Zatoki Puckiej jest wciąż daleki od zadawalającego, w szczególności w aspekcie zasobów ryb komercyjnych. Obecnie tą złą sytuację potęguje pogorszenie stanu zasobów gatunków morskich (dorsz, śledź) obserwowane w ostatnim czasie na Bałtyku.
Stan środowiska Zatoki Puckiej jest obecnie przedmiotem troski środowisk lokalnych, w szczególności tych związanych z rybołówstwem i turystyką. Rybacy wskazują przede wszystkim na zmniejszające się zasoby ryb oraz pogarszającą się ich kondycję. Jednocześnie, raporty z badań wykonywanych na zlecenia organów administracji państwowej, odpowiedzialnych za monitorowanie stanu środowiska wskazują, że stan środowiska Zatoki oceniany na podstawie elementów biologicznych określany jest jako zły bądź słaby.
W związku z licznymi sygnałami ze strony środowiska rybackiego, jak również informacjami przekazywanymi przez media, dotyczącymi możliwej katastrofy ekologicznej Zatoki Puckiej Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej ogłosiło przetarg na przygotowanie i przeprowadzenie „Programu badań środowiska morskiego Zatoki Puckiej ze szczególnym uwzględnieniem czynników istotnych dla rybołówstwa w latach 2019-2021”. W wyniku postępowania wybrana została oferta Morskiego Instytutu Rybackiego – Państwowego Instytutu Badawczego.
Kierownik Projektu:
dr hab. inż. Joanna Szlinder-Richert, Z-ca Dyrektora ds naukowych MIR-PIB
Zespół badawczy:
Eksperci merytoryczni ds połowów badawczych -trzy osoby posiadające wykształcenie wyższe techniczne z zakresu rybactwa oraz udokumentowane doświadczenie w przeprowadzaniu połowów badawczych
Eksperci merytoryczni ds ichtiofauny – dwie osoby posiadający co najmniej stopień doktora oraz udokumentowane doświadczenie z udziału w pracach badawczych związanych z rybołówstwem morskim
Ekspert merytoryczny ds oceny stanu zasobów ryb – posiadający co najmniej stopień doktora oraz udokumentowane doświadczenia z udziału w pracach badawczych związanych z oceną zasobów ryb
Ekspert merytoryczny ds analiz chemicznych – dwie osoby posiadające co najmniej stopień doktora chemii oraz udokumentowane doświadczenie z udziału w pracach badawczych, w których były odpowiedzialne za wykonanie oznaczeń chemicznych w próbkach ze środowiska morskiego
Eksperci merytoryczni ds badania planktonu i bentosu – pięć osób posiadających co najmniej stopień doktora oraz udokumentowane doświadczenia z udziału w pracach badawczych związanych z określoną specjalizacją (bentos, fito i zooplankton, ichtioplankton).
Ponadto w programie badań biorą udział specjaliści Zakładu Logistyki i Monitoringu MIR-PIB biorący udział w rejsach obserwacyjnych i wykonujący podstawowe analizy ichtiologiczne
