Kompendium wiedzy naukowej o Zatoce Puckiej wewnętrznej (Zalewie Puckim), w języku polskim zebrano w pracy zbiorowej pod redakcją Krzysztofa Korzeniewskiego wydanej przez Instytut Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w 1993 r. Celem monografii było przedstawienie stanu wiedzy na temat badań Zatoki Puckiej prowadzonej w Instytucie od czasu jego utworzenia w 1970 r. Praca zbiorowa zawiera podstawowe dane podstawowe o ekosystemie Zatoki Puckiej wewnętrznej, tj:
- Klimat Zatoki i jej zlewiska
- Hydrologia zlewiska i morfometria Zatoki
- Hydrofizyka Zatoki
- Hydrochemia Zatoki
- Geologia i geomorfologia
- Biocenozy
Wartość tej monografii jest tak duża, że niemal wszyscy polscy naukowcy piszący dzisiaj o ekosystemie Zatoki Puckiej odwołują się do tej pozycji. Należy jednak pamiętać, że o ile morfometria czy geologia akwenu nie zmieniają się w skali dziesięcioleci, to materiał dotyczący biocenoz należy traktować jako dane historyczne.
Zatoka Pucka zewnętrzna została opisana w podobnej monografii wydanej przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej („Zatoka Gdańska ” opracowanie zespołowe pod redakcją Aleksandra Majewskiego, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1990).
Aktualne oraz archiwalne dane o warunkach fizykochemicznych Bałtyku (temperatura, zasolenie, prądy powierzchniowe, nasłonecznienie, zawartość chlorofilu „a”, zalodzenie) w tym również dla Zatoki Puckiej, oszacowane na podstawie danych satelitarnych można obserwować na stronie http://www.satbaltyk.pl/
Wartą poznania pozycją jest Atlas siedlisk dna polskich obszarów morskich (dostępny online: http://www.iopan.gda.pl/hm/), w którym znajduje się kompleksowy zestaw map środowiskowych dla Polskich Obszarów Morskich oraz dokładniejszych – dla Zatoki Puckiej wewnętrznej. Waloryzacja biologiczna przestrzeni morskiej wyraźnie wskazuje na Zalew Pucki jako najcenniejszy przyrodniczo obszar morski. Zgodnie z wynikami projektu „Przyrodnicze uwarunkowania planowania przestrzennego w polskich obszarach morskich z uwzględnieniem sieci NATURA 2000”, to na tym akwenie „koncentruje się większość gatunków oraz złożonych i delikatnych siedlisk”.
Warstwa rastrowa waloryzacji dna morskiego w Polskich Obszarach Morskich. Atlas siedlisk dna morskich (za zgodą autora: Jacek Urbański, Instytut Oceanografii, Uniwersytet Morski)
Powody, dla których Zatoka Pucka, a szczególnie jej część wewnętrzna są obecnie w innym stanie niż 100 lat temu opisuje w prosty sposób Przewodnik dla każdego, wykonany w efekcie realizacji projektu „Restytucja kluczowych elementów ekosystemu Zatoki Puckiej wewnętrznej – ZOSTERA”.
Są to w opinii zespołu ekspertów: wieloletnia, nieuregulowana gospodarka ściekami komunalnymi i przemysłowymi, spływy z nadmiernie nawożonych pól, melioracje łąk przybrzeżnych, budowle hydrotechniczne na dopływach rzecznych oraz fizyczna ingerencja w dno morskie. Nadmiar substancji biogennych (azot i fosfor) spowodowały gwałtowny rozwój fitoplanktonu – glonów nitkowatych unoszących się w wodzie. To zmniejszyło dostęp do światła roślinom wyższym, zakorzenionym w dnie. Glony nitkowate żyją krótko, a kiedy obumierają opadają na dno i gniją, co zabiera duże ilości tlenu, niezbędnego zwierzętom wodnym. Złe warunki sanitarne – obecność m.in bakterii kałowych z surowych ścieków spowodowały nie tylko zamknięcie plaż dla turystów. W połączeniu ze zmianami chemicznymi osadów dennych (w efekcie pojawiającego się przy rozkładzie glonów siarkowodoru) w latach 80-tych XX wieku zaczęły chorować ryby, szczególnie zimujące przy dnie węgorze.
Część skutków zanieczyszczeń i zmian w strukturze siedlisk i gatunków będzie trwać w ekosystemie nawet pomimo usunięcia ich przyczyn. Zdecydowanie poprawiły się parametry fizykochemiczne wody a także naturalnie odtwarzają się łąki podwodne. Niestety nadal brakuje w wodach Zatoki Puckiej licznego niegdyś szczupaka – jego historyczne tarliska na zalewanych wiosną łąkach w okolicach Pucka zostały skutecznie odcięte systemem melioracji.
Wody Zatoki Puckiej są objęte kilkoma formami ochrony przyrody:
1. Sieć NATURA 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) – Zatoka Pucka i Półwysep Helski PLH220032
2. Sieć NATURA2000: obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) – Zatoka Pucka PLB 220005
 |
 |
Informacje o sieci Natura 2000 oraz Standardowe Formularze Danych dla tych obszarów można znaleźć poprzez wyszukiwarkę na stronach Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska: http://natura2000.gdos.gov.pl/datafiles Wymienione obszary mają zostać objęte planami ochrony. Ich projekty, poprzedzone inwentaryzacją przyrodniczą zostały sporządzone w 2014 r. Można się z nimi zapoznać na stronie Urzędu Morskiego w Gdyni: https://www.umgdy.gov.pl/?p=1989 |
3. Nadmorski Park Krajobrazowy – https://npk.org.pl/o-parku-2/
 |
4. Rezerwat Beka – pierwszy w Polsce rezerwat obejmujący również wody morskie: https://www.gdos.gov.pl/powiekszenie-rezerwatu-przyrody-beka
 |
Zatoka Pucka z racji otaczających jej aglomeracji miejskich, lokalizacji portów handlowych i turystycznych a w okresie letnim – masowego napływu turystów jest narażona na silny wpływ działań człowieka, czyli antropopresję. Do wód Zatoki Puckiej uchodzą kolektory z oczyszczalni ścieków: Dębogórze (miasto Gdynia, Reda, Rumia, Wejherowo, gminy Wejherowo, Kosakowo, Szemud, częściowo gmina Puck), Jastarni (gmina i miasto Jastarnia, Hel-Bór) oraz Helu (gmina Hel). Spółka Wodno-Ściekowa Swarzewo obsługująca Władysławowo i Puck odprowadza wodę poza Zatokę, do otwartej części morza. Oczyszczone ścieki podlegają ostrym normom jakościowym, ich parametry są stale monitorowane i przekazywane do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Stanowi to dużą różnicę w porównaniu do nieuregulowanej gospodarki ściekowej, która miała miejsce w XX wieku.Podstawowe informacje o dwóch największych oczyszczalniach ścieków zlokalizowanych nad Zatoką Pucką:
GOS Dębogórze: https://www.pewik.gdynia.pl/o-spolce/podstawowe-informacje/ochrona-srodowiska/oczyszczalnia-sciekow;
Spółka Wodno-Ściekowa Swarzewo: https://www.sws-swarzewo.pl/
 |
Do wód Zatoki Puckiej, w pobliżu (425 m) kolektora ściekowego Grupowej Oczyszczalni ścieków Dębogórze uchodzi rurociąg niosący oczyszczone ścieki użyte do wypłukiwania złoża soli kamiennej na potrzeby budowy kawernowych magazynów do przechowywania gazu ziemnego. Informacje o wynikach monitoringu środowiska morskiego oraz składzie tego rodzaju ścieków przemysłowych podaje na swojej stronie inwestor: https://ipi.gasstoragepoland.pl/pl/menu/monitoring-srodowiskowy/#ochrona-srodowiska-a-dzialalnosc-podziemnego-magazynowania-gazu. |
| Stan środowiska Zatoki Puckiej jest oceniany corocznie, na podstawie badań objętych Państwowym Monitoringiem Środowiska. Oceniane są dwie jednolite części wód: Zalew Pucki i Zatoka Pucka zewnętrzna. Niestety stan obydwu akwenów oceniono jako „zły”, przede wszystkim z uwagi na zbyt wysokie stężenia chlorofilu „a”. Wskaźnik ten jest miarą obecności fitoplanktonu w wodzie, a z kolei jego rozwój jest wskaźnikiem eutrofizacji. |  |
Z ocenami stanu w każdym roku na tle poprzedniego dziesięciolecia można się zapoznać na stronie http://www.gios.gov.pl/pl/stan-srodowiska/monitoring-wod, gdzie znajdują się zarówno raporty jak i metodyki ocen. Ocenę opisową za 2018 rok w podziale na województwa można znaleźć na stronie http://www.gios.gov.pl/pl/stan-srodowiska/monitoring-wod/8-pms/598-ocena-stanu-jcwp-przejsciowych-i-przybrzeznych-na-obszarach-wojewodztw-za-2018-r.
